تابلو نقاشی خط رقص سماع مولانا آمد بهار جان‌ ها اثر گالری چارگوش مدل 8112

تحلیل جامع تابلوی رقص سماع با خوشنویسی شعر مولانا "آمد بهار ِ جان‌ها ای شاخ ِ تر به رقص آ" تابلویی از عروج روح در سماع عشق

مقدمه: تابلویی از وجد روحانی در رقص هستی

تابلوی پیش رو، اثری هنری است که با تلفیق خوشنویسی و تصویرسازی، صحنه‌ای روحانی و پرشور از رقص سماع را به نمایش می‌گذارد. در مرکز این اثر، پیکر درویشی که تمام وجودش از خطوط خوشنویسی شعر مولانا جلال‌الدین محمد بلخی شکل گرفته، در حال سماع به تصویر کشیده شده است. ابیات برگزیده، "آمد بهار ِ جان‌ها ای شاخ ِ تر به رقص آ / چون یوسف اندر آمد، مصر و شکر! به رقص آ / ای شاه ِ عشق‌پرور مانند ِ شیر ِ مادر / ای شیر! جوش‌در رو، جان ِ پدر به رقص آ"، با خطوط طلایی درخشان بر زمینه‌ای تیره که گویی آسمان بی‌کران و کهکشان را تداعی می‌کند، نقش بسته‌اند. این ترکیب هنرمندانه، فضایی معنوی و روحانی را ایجاد کرده و مفهوم وجد، عشق الهی و رهایی روح را که در شعر مولانا موج می‌زند، به شکلی بصری قدرتمند به مخاطب منتقل می‌کند.

این تحلیل جامع در نظر دارد تا با کاوش در ابعاد هنری، ادبی، عرفانی و کاربردی این اثر، مخاطب را به درکی عمیق‌تر از ارزش‌های نهفته در این تابلوی روحانی رهنمون سازد و چگونگی تجلی عشق الهی، وجد عارفانه و زیبایی بصری در قالب این اثر سماع را آشکار نماید.

بخش اول: تحلیل ادبی شعر مولانا و مفاهیم عرفانی آن

ابیات برگزیده از مولانا، سرشار از شور، وجد و اشاره به تجلیات الهی در عالم هستی است. هر مصراع این ابیات، جلوه‌ای از این حال و هوای روحانی را نمایان می‌سازد.

• "آمد بهار ِ جان‌ها ای شاخ ِ تر به رقص آ": این مصراع نخست، با لحنی بشارت‌دهنده و سرشار از زندگی، آمدن بهار را به جان‌ها نوید می‌دهد و از "شاخ تر" (نماد طراوت و تازگی) می‌خواهد که به رقص درآید. در عرفان، بهار نماد تجلیات الهی و نو شدن عالم است و رقص، استعاره‌ای از وجد و سرور عارفانه در اثر این تجلیات.
• "چون یوسف اندر آمد، مصر و شکر! به رقص آ": این مصراع، با اشاره به داستان ورود حضرت یوسف (ع) به مصر و ایجاد شادمانی و شیرینی در آن سرزمین، از همه چیز می‌خواهد که به وجد آمده و به رقص درآیند. یوسف (ع) در اینجا نماد جمال الهی و مصر نماد قلب و جان انسان است که با تجلی این جمال، سرشار از شیرینی و شادمانی می‌شود.
• "ای شاه ِ عشق‌پرور مانند ِ شیر ِ مادر": در این مصراع، خداوند به عنوان "شاه عشق‌پرور" توصیف شده و محبت او به محبت مادر به فرزند تشبیه شده است. این تشبیه، عمق و بی‌قید و شرط بودن عشق الهی را به تصویر می‌کشد.
• "ای شیر! جوش‌در رو، جان ِ پدر به رقص آ": در این مصراع، با خطاب قرار دادن جان (که می‌تواند جان عاشق یا جان هستی باشد) به عنوان "شیر" (نماد قدرت و شهامت)، از او خواسته می‌شود که از عشق الهی به جوش و خروش آمده و به رقص درآید. "جان پدر" نیز می‌تواند اشاره‌ای به مبدأ و منشأ هستی داشته باشد.

در مجموع، این ابیات مولانا، تصویری از تجلیات الهی، وجد عارفانه، عشق بی‌کران الهی و دعوت به رقص و سرور در اثر این تجلیات را در قالب زبانی شاعرانه و پرشور به تصویر می‌کشد. رقص در این شعر، نه فقط یک حرکت بدنی، بلکه نمادی از شور و شعف روحانی و اتصال به حق است.

بخش دوم: تحلیل هنری عناصر بصری تابلو

هنرمند در این اثر، با بهره‌گیری از عناصر بصری خلاقانه، تلاش کرده است تا این مفاهیم عمیق عرفانی و شور و وجد موجود در شعر مولانا را به زبان تصویر ترجمه نماید.

• درویش سمازن شکل‌گرفته از خوشنویسی: در مرکز تابلو، پیکر درویشی که در حال رقص سماع است، به شکلی هنرمندانه از خطوط خوشنویسی شعر مولانا شکل گرفته است. این ترکیب بدیع، نشان از آن دارد که تمام وجود درویش و حرکت او، تجلی و تکرار کلام الهی و عشق عرفانی است. گویی در حالت سماع، جسم و جان درویش با شعر و معنای آن یگانه شده و به رقص درمی‌آیند.

• رنگ طلایی درخشان: استفاده از رنگ طلایی درخشان برای خوشنویسی و پیکر درویش، نمادهای متعددی را در خود جای داده است:

  • نور الهی و تجلیات حق: طلا همواره نماد نور، پاکی و تجلیات الهی بوده است. در این اثر، رنگ طلایی می‌تواند اشاره‌ای به نور حق که در قلب عارف تجلی می‌کند و او را به وجد می‌آورد، داشته باشد.
  • ارزش و قداست: رنگ طلا، ارزشمندی و قداست مفاهیم عرفانی و عشق الهی را به مخاطب القا می‌کند.
  • انرژی و شور: درخشندگی رنگ طلایی، حس انرژی، شور و وجد عارفانه را تقویت می‌کند.

• زمینهٔ تیره تداعی‌گر آسمان و کهکشان: زمینهٔ تیره و عمیق تابلو، که گویی آسمان بی‌کران و کهکشان را تداعی می‌کند، بستری مناسب برای تجلی نور طلایی درویش و خوشنویسی فراهم کرده است. این زمینهٔ تیره می‌تواند نمادهای زیر را در خود داشته باشد:

  • عظمت و بی‌نهایت الهی: وسعت و تاریکی فضا، عظمت و بی‌نهایت ذات الهی را به ذهن متبادر می‌کند.
  • رمز و راز هستی: تاریکی می‌تواند نمادی از رمز و رازهای هستی و عوالم غیبی باشد که عارف در سماع به سوی آن عروج می‌کند.
  • سکون و فنا: تاریکی می‌تواند حس سکون و فنای نفس در برابر عظمت حق را القا کند.

• قرارگیری در مرکز تابلو: قرارگیری درویش سمازن در مرکز تابلو، بر اهمیت و محوریت او در این تجربهٔ روحانی تأکید دارد. گویی تمام هستی در این لحظه گرد این محور به وجد آمده و به رقص درآمده است.

• ترکیب خوشنویسی درون همدیگر: نحوهٔ درهم تنیدگی خطوط خوشنویسی به گونه‌ای که پیکر درویش را شکل داده است، نشان از وحدت و یگانگی شعر، معنا و حرکت دارد. گویی کلمات شعر، جان گرفته و به رقص درآمده‌اند.

• حالت رقص سماع: تصویر درویش با دست‌های گشوده و حرکات چرخشی، به وضوح حالت رقص سماع را نشان می‌دهد. این حرکت، نمادی از عروج روح، رهایی از تعلقات دنیوی و اتصال به مبدأ هستی است.

بخش سوم: تحلیل عرفانی و مفهومی

تابلوی رقص سماع با خوشنویسی شعر مولانا، سرشار از مفاهیم عمیق عرفانی است که در تعامل بین شعر و تجسم هنری آن آشکار می‌شوند:

• تجلی عشق الهی: شعر مولانا و تصویر سماع درویش، هر دو نمادی از عشق الهی و شور و وجد ناشی از آن هستند. رقص سماع، تلاشی برای رسیدن به حالت خلسه و اتصال با معشوق ازلی است.
• وحدت وجود: قرارگیری درویش در میان آسمان و کهکشان و شکل‌گیری او از کلمات الهی، می‌تواند اشاره‌ای به مفهوم وحدت وجود و یگانگی تمام هستی در ذات الهی داشته باشد.
• فنای نفس: حرکت چرخشی در سماع، نمادی از فنای نفس و رهایی از خودبینی است. در این حالت، عارف از خود تهی شده و وجودش مملو از عشق الهی می‌گردد.
• بهار جان‌ها: اشاره به "آمد بهار جان‌ها" در شعر، نمادی از تجدید حیات روحانی و شکوفایی جان در اثر عشق الهی است.
• رقص هستی: دعوت به رقص در شعر، نه فقط خطاب به درویش، بلکه دعوتی عام به تمام هستی برای ابراز وجد و سرور در برابر تجلیات الهی است.
• نور معرفت: رنگ طلایی درخشان در میان تاریکی، نمادی از نور معرفت الهی است که راه را برای سالک روشن می‌کند و او را به سوی حقیقت رهنمون می‌سازد.

بخش چهارم: تحلیل کاربردی تابلو

این تابلوی هنری با مضمون عرفانی و زیبایی بصری خاص خود، می‌تواند کاربردهای متنوعی در فضاهای مختلف داشته باشد:

• فضاهای معنوی و عرفانی: این تابلو می‌تواند به عنوان یک عنصر تزئینی الهام‌بخش در خانه‌ها، مراکز عرفانی، مساجد و فضاهای معنوی مورد استفاده قرار گیرد و فضایی روحانی و آرامش‌بخش ایجاد کند.
• فضاهای هنری و گالری‌ها: این اثر با ترکیب خلاقانه خوشنویسی و تصویرسازی و مضمون عمیق عرفانی، می‌تواند در گالری‌های هنری و نمایشگاه‌ها به نمایش گذاشته شده و توجه علاقه‌مندان به هنر معنوی و مدرن را به خود جلب کند.
• منازل علاقه‌مندان به شعر و عرفان مولانا: افرادی که با شعر و اندیشه مولانا آشنایی دارند و به دنبال آثار هنری با این مضمون هستند، می‌توانند از این تابلو در منزل خود استفاده کرده و از زیبایی بصری و معنای عمیق آن لذت ببرند.
• هدیه معنوی: این تابلو می‌تواند به عنوان یک هدیه ارزشمند و معنوی برای دوستان، خانواده و افرادی که به عرفان و ادبیات علاقه دارند، تقدیم شود.
• مراکز آموزشی و فرهنگی: این اثر می‌تواند در مراکز آموزشی و فرهنگی به عنوان یک ابزار بصری برای معرفی عرفان اسلامی و شعر مولانا مورد استفاده قرار گیرد.
• دکوراسیون با تم شرقی و عرفانی: این تابلو به خوبی با دکوراسیون‌هایی که دارای تم شرقی و عرفانی هستند، هماهنگ می‌شود و می‌تواند فضایی خاص و معنوی ایجاد کند.

ارزش‌های دکوراتیو اثر:

• اثری هنری منحصربه‌فرد و چشم‌نواز با مضمون عرفانی.
• ایجاد فضایی روحانی، آرامش‌بخش و الهام‌بخش.
• استفاده از رنگ طلایی درخشان که حس شکوه و معنویت را القا می‌کند.
• ترکیب بدیع خوشنویسی و تصویرسازی که جذابیت بصری بالایی دارد.
• هماهنگی با دکوراسیون‌های با تم شرقی و عرفانی.
• قابلیت ایجاد یک نقطهٔ کانونی قوی و معنادار در فضا.

نتیجه‌گیری:

تابلوی رقص سماع با خوشنویسی شعر مولانا، اثری هنری است که با زیبایی بصری و عمق معنایی خود، مخاطب را به سفری روحانی در دنیای عشق و وجد عرفانی دعوت می‌کند. ترکیب هنرمندانه خوشنویسی شعر مولانا در قالب پیکر درویش سمازن، استفاده از رنگ طلایی درخشان بر زمینهٔ تیره، همگی در خدمت خلق اثری قرار گرفته‌اند که نه تنها چشم را نوازش می‌دهد، بلکه قلب را نیز به سوی معنویت و عشق الهی رهنمون می‌سازد. این تابلو، تجلی بصری شور و حال عارفانه و دعوتی است به رقص جان در بهار هستی.

 

- تکنیک دیجیتال طراحی و با چاپ بسیار نفیس - طراح: احمد قلی زاده

مجموعه تابلوهای گالری چارگوش با بیش از یک دهه خلق آثار هنری تلاشی است برای ارتقای زبان بیان هنر ایران زمین. این آثار دارای فضا سازی های عمیق و مجموعه بسیار گسترده ای از طرح های زیبای مفهومی و اورینتال فارسی با الهام از سروده های اساطیر ادبی ایران زمین، تلفیقی از عشق و فضای لامتنهیست از نور بسوی زیبایی ... این آثار با تکنیک دیجیتال طراحی و با چاپ بسیار نفیس پنجره ای متفاوت از انتخاب طرح و هنر پارسی را به مردم هنردوست ایران زمین تقدیم نموده اند.